توانایی علف چشمه (nastutium officinale) و پونه (mentha pulegium) در جذب زیستی برخی آلاینده های آب در شرایط هیدروپونیک

این پژوهش برای شناسایی توانمندی دو گیاه دارویی آبزی علف چشمه و پونه در پالایش آب های آلوده به فلزات سنگین سرب و کادمیوم و نیز نیترات و فسفات، در آزمایشگاه فیزیولوژی و متابولیت های ثانویه دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی به صورت هیدروپونیک در سال 1389 انجام گرفت. این پژوهش به صورت چهار آزمایش جداگانه که هر کدام از این آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی و با دو فاکتور گیاه در دو سطح (پونه و علف چشمه) و هر کدام از آلاینده های نیترات در سه سطح (50، 100 و 150 میلی گرم در لیتر)، فسفات در سه سطح (5، 10 و 15 میلی گرم در لیتر)، سرب در سه سطح (50، 100 و 150 میلی گرم در لیتر) و کادمیوم در سه سطح (3، 6 و 9 میلی گرم در لیتر) و با سه تکرار انجام شد. برای بررسی اثر تیمارها بر وزن خشک، تجزیه و تحلیل داده ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی و با دو فاکتور گیاه در دو سطح و آلاینده ها در 12 سطح به همراه یک شاهد (بدون آلاینده) و با سه تکرار انجام شد. با توجه به این که برای اندازه-گیری روند تغییرات نیترات و فسفات در آب در سه زمان 4، 8 و 12 روز بعد از اعمال این تیمارها نمونه برداری صورت گرفت، به همین دلیل برای تجزیه داده های این قسمت از آزمایش از طرح فاکتوریل-اسپلیت پلات در زمان استفاده شد. فاکتور انتقال سرب برای علف چشمه و پونه به ترتیب 06/0 و 002/0 بود و فاکتور انتقال کادمیوم توسط علف چشمه و پونه به ترتیب 4/0 و 004/0 بدست آمد. علف چشمه نسبت به پونه مقدار بیشتری از سرب و کادمیوم را از ریشه به اندام هوایی انتقال داد در حالی که پونه در انباشت این آلاینده ها در ریشه برتری داشت. همچنین در جریان این آزمایش مشخص شد که دو گیاه به عنوان پالاینده آلاینده های نیترات و فسفات عمل کرده اند (فاکتور انتقال نیترات در علف چشمه 3/1 و در پونه 07/1 و فاکتور انتقال فسفر در علف چشمه و پونه به ترتیب 07/1 و 94/0 بود). دو گیاه پتانسیل بالایی در حذف نیترات و فسفات آب داشتند به گونه ای که کارایی حذف نیترات در دو گیاه در بیشترین غلظت 99 % و کارایی حذف فسفات نیز در غلظت 15 پی پی ام برای پونه 96 % و برای علف چشمه 97 % بود. به طور کلی رفتار علف چشمه و پونه در رابطه با فلز سرب و کادمیوم به صورت تثبیت کننده و برای آلاینده های نیترات و فسفات از نوع استخراج کننده بود.